Mục lục
Đặc điểm của cây Rẻ Quạt
Tên thường gọi: Rẻ quạt hay Xạ can.
Tên khoa học: Belamcanda chinensis (L.) DC.
Thuộc họ: La dơn – Iridaceae.
Mô tả: Cây thân thảo sống dai. Thân rễ mọc bò. Thân nhỏ mang lá mọc thẳng đứng, dài tới 1m. Lá có hình ngọn giáo dài, có bẹ, mọc xen kẽ thành 2 vòng (lá xếp 2 dãy), gân lá song song. Cụm hoa có cuống dài khoảng 20-40cm. Hoa có cuống, bao hoa có 6 mảnh có màu vàng da cam có đốm tía. Quả nang có hình trứng, chứa nhiều hạt nhỏ hình cầu, màu xanh đen, bóng.
Bộ phận sử dụng: Thân rễ – Rhizoma Belamcandae Chinensis. thường gọi là Xạ Can, Thân và lá cũng được dùng.
Nơi sống và thu hái: Cây phân bố ở Đông Á, Việt Nam, Đông Nam Á. Ở nước ta, cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi làm cây cảnh và làm thuốc. Trồng bằng nhánh của thân rễ vào đầu mùa mưa. Thu hái thân rễ vào mùa Thu hoặc quanh năm. Thân rễ có đốt ngắn có màu vàng nhạt hoặc màu vàng nâu, ruột màu trắng thơm, cứng. Có thể dùng tươi hoặc rửa sạch phơi khô hay sấy khô, khi dùng ngâm nước vo gạo 1-2 ngày cho mềm, thái mỏng, phơi khô, dùng dần.
Dược tính và công dụng của cây Rẻ Quạt
Thành phần hoá học: Trong thân rễ có glucosid và belamcandin, shekanin, tectoridin, iridin và irisflorentin.
Tính vị, tác dụng: Có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán kết tiêu viêm, chỉ khái hóa đàm. Thân rễ và lá đều nhuận tràng, lợi tiêu hóa.
Công dụng, chỉ định và kết hợp: Thường dùng trị:
- Viêm họng sưng đau, ho nhiều đờm rãi, kết đàm hạch.
- Sang độc sưng đau, trong tai đau nhức, sưng amygdal, sưng vú, tắc tia sữa.
- Ðại tiện không thông.
- Ðau bụng khi thấy kinh. Dùng ngoài trị vết thương trẹo chân, rắn cắn, đắp vết thương và trị đau răng.
Ở một số quốc gia khác, người ta dùng lá trị rối loạn kinh nguyệt. Dùng ngoài, giã thân rễ tươi với ít muối, vắt lấy nước ngậm nuốt dần, bã đắp tại chỗ đau.
Ðể chữa ho, viêm họng, có thể phối hợp với rễ Mạch môn, Húng chanh, hoa Ðu đủ đực, đem giã nhỏ, hấp cơm, hoặc với rễ Cam thảo đất, rễ Đậu săng, giã ngậm.
Phụ nữ có thai không dùng.
Cây Rẻ Quạt và các bài thuốc
Bài thuốc
- Viêm họng hạt: 15g rẻ quạt, rửa sạch, cắt thành đoạn nhỏ và phơi khô. Sắc thuốc cùng với 800ml nước, đun trên ngọn lửa vừa cho đến khi cô cạn lại chỉ còn khoảng 300ml. Chia thành 3 phần bằng nhau, mỗi ngày uống 3 lần mỗi lần 100ml. Dùng trong khoảng 1 tuần các triệu chứng viêm đau, sưng họng, viêm họng hạt sẽ biến mất.
- Chữa ho kéo dài, ho khan, ho có đờm: 10g mỗi loại gồm có rẻ quạt, bán hạ, sinh khương, tử uyển, khoản đông hoa, đại táo, 7g ma hoàng, 3g tế tân, 3g ngũ vị tử. Tất cả vị thuốc đem sắc cùng với 3 bát nước, đun trên lửa vừa cho đến khi cô cạn lại còn khoảng 1 bát. Chia thuốc thành 3 lần uống, dùng hết trong 1 ngày.
- Chữa viêm họng: 5g rễ cây rẻ quạt, 2g cam thảo, 2 lá mạch môn, 1 củ sâm đại hành. Sơ chế sạch sẽ, sắc cùng 800ml nước trong khoảng 15 phút. Chia bài thuốc thành 2 phần bằng nhau, uống sau khi ăn no 30 phút, dùng liên tục trong ít nhất 5 ngày.
- Chữa chứng khó tiểu, bí tiểu, đại tiện không thông: 10g rẻ quạt sấy khô, đun sắc cùng với khoảng 1 lít nước. Đun lửa vừa cho đến khi cô cạn lại còn khoảng 300ml. Mỗi ngày chắt lấy nước thuốc để uống, kiên trì sử dụng trong khoảng 7 – 10 ngày.
- Trị chứng tích trữ nước trong bụng: 20g rẻ quạt sấy khô, rửa sạch đất cát, tạp chất, để cho ráo nước. Giã lấy nước cốt và uống. Dùng liên tục bài thuốc cho đến khi có thể tiểu tiện như bình thường, bụng không còn căng tức, ứ nước.
Đừng bao giờ sử dụng bất cứ thứ gì bạn không chắc chắn 100% là an toàn và nếu bạn đang bị ốm, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thứ mà bạn không quen thuộc.
Xem thêm:
Nghiên cứu gia công sản xuất thực thực phẩm chức năng từ cây Rẻ Quạt vui lòng liên hệ
Số điện thoại : 0983425111
Nghiên cứu công thức thực phẩm độc quyền tại Nhà Máy Dược Phẩm Pulipha
